(Tekst: Ria Pool Meeuwsen voor RTV Hattem)
Een orkest dat 125 jaar bestaat, heeft zichzelf steeds moeten vernieuwen om bij de tijd te blijven.
De Christelijke Muziekvereniging Hattem (CMH) kan dat. Ze liet zaterdagavond 20 april in de Open Poort van zich horen en zien alsof ze gisteren was opgericht. Spot on, veel up tempo, afwisselend en met zichtbaar veel plezier werd het programma gepresenteerd.
Waar het A-orkest groot en indrukwekkend van zich liet horen, speelde het percussie-ensemble met een glimlach alsof ze elkaar uitdaagden om alle slagen synchroon te laten klinken.
Madelon Blok leidde professioneel en met een lichte toets de aanwezigen door de muziek heen. Haar korte introducties waren een prettige ondersteuning om de muziek te kunnen ‘verstaan’.
Het concert was niet alleen amateurkunst op hoog niveau met een sterke artistieke culturele inslag. Het was tevens een knappe uiting van samenwerken tussen vereniging en Hattemse gemeenschap. Daarmee liet de CMH zien: cultuur is van iedereen.
Het hoofdgerecht was het muziekstuk De Schilderijententoonstelling van componist Modest Moessorgski. De schilderijen van Hattemers, die tijdens workshops bij het stuk waren gemaakt, werden bij alle delen achter het orkest geprojecteerd. Ook hier ging het weer om samenwerking, maar nu tussen beeld en muziek. Wat in de schilderateliers in de afgelopen maanden wellicht nog een eenvoudig werkje leek, werd in de zaal een beeldend verhaal, een decor waarin de muziek kon weerklinken.
De Schilderijententoonstelling
Toen een goede vriend van Moessorgski in 1873 plotseling overleed, werd er een herdenkingstentoonstelling gehouden in Sint-Petersburg. Moessorgski bezocht deze en raakte geïnspireerd om een compositie ter nagedachtenis aan zijn vriend te creëren.
Moessorgski omlijstte zijn muzikale schilderijen met het muziekthema Promenade, waarmee de bezoeker van het ene naar het andere kunstwerk kan slenteren.
Na de wat onzekere eerste Promenade, alsof de voeten nog niet stevig durfden te gaan staan, was in Gnomus de muziek vlijmscherp, punctueel en met een sterke dynamiek. De moeilijkheidsgraad van het stuk had gemakkelijk een uitglijder kunnen opleveren maar het jubilerende korps overtrof zichzelf. Het trok spatscherp op met de percussie-sectie en rende in een rap tempo naar het scherpe slot waarin de búgels als soepele vingers over het klavier renden. Dat verried een uitstekende beheersing van de techniek, waar Moessorgski ook meedogenloos op had ingespeeld.
Gnomus voelde onheilspellend. Alsof de kleine gnoompjes zichtbaar op het achterdoek toch echt iets van plan waren.
In Het oude kasteel deinde de alt-sax majestueus over het pad dat het zware koper vakkundig neerlegde, al had het zware baswerk best een tikje lichter gemogen. In het daarop volgende bügelwerk was de golvende melodielijn een lust voor het oor. Het gedempte koper huppelde er soepel achteraan, maar moest af en toe zoeken naar de onderlinge afstemming.
Het oude kasteel – de ‘ruimtes van mensen, vriendschap en verlies’, aldus Madelon Blok – klonk niet zozeer triest, zoals Moessorgski het misschien had bedoeld, maar eerder geruststellend, troostend en zacht. Alsof de gnomus vol vertrouwen was verjaagd.
Tuilerieën verbeeldt bij Moessorgski een speelse kinderruzie. Laat de verklanking daarvan maar aan het percussie-ensemble over: hier zag je de kracht van jonge musici en het ritmisch feilloos bespelen van de werkelijkheid.
Het huisje op kippenpoten begon stoer met het percussie-ensemble, met veel dynamiek en overtuigingskracht. Dat zette het A-orkest op scherp. Het kon niet achterblijven om op gelijk niveau in te haken, nadat de kippen trippelend hun pad hadden vervolgd.
Moessorgski bouwt op naar een krachtig slot-akkoord met De grote poort van Kiev. Een poort waarvan Blok zich afvroeg of hij nu nog overeind zou staan. Plots was Oekraïne dichtbij en die gedachte kleurde het luisteren. Het mag dan een door Moessorgski voorgestelde grote optocht zijn met beierende klokken vanuit de indrukwekkende toren, op deze avond was het eerder het besef van dreiging en onzekerheid. Ook al was het muzikaal gezien een explosie in alle toonaarden met een adembenemend moeilijk slot waar pauken en perscussiesessie zich mooi voegden in het orkest, De grote poort van Kiev voelde hier toch kwetsbaar en klein.
Terecht dat het publiek het orkest en ensemble met een langdurige staande ovatie bedankte en complimenteerde. Ongewoon om dit halverwege een concert te doen, maar het publiek moest haar enthousiasme kwijt.
Concert
Het percussie-ensemble liet daarna Lalopalooza van Andy Smith (arr. Chris McDonald) klinken alsof het het slotakkoord was. Hier zag je wat voor een kracht percussie-instrumenten hebben en zeker als hun bespelers weten wat ze doen.
Beneath the Blue van Sam Gevers maakte indruk, omdat het ensemble de luisteraar meenam naar de diepte van de oceaan waar het tussen de gewijde klanken goed toeven was. Misschien wel door de grotere afwisseling van hard en zacht, met op enig moment heel kwetsbaar het knisperend geluid van plastic. We zagen in de schoonheid van de oceaan, diep onder het wateroppervlakte al dat plastic drijven. We keken even in de spiegel: pure oceanische schoonheid wordt door mensenhanden vies en kapot gemaakt.
Samenspel
Wouter Iseger en Rob van Plateringen beheersen de kunst van het dirigeren. Niet alleen door naast elkaar binnen een muziekstuk het A-orkest (Iseger) en het percussie-ensemble (Van Plateringen) te laten samenklinken, maar ook binnen de afzonderlijke ensembles zag je hoe de muzikanten op elkaar waren ingespeeld. Solisten mochten er af en toe van profiteren en lieten zich door het collectief dragen.
Dat we hier te maken hebben met een groep mensen die lief en leed delen, was gedurende het hele concert prachtig voelbaar. Bij aanvang werd Casper Mulder met een koraal herdacht (75 jaar lid, woensdag 17 april overleden).
Halverwege zong iedereen Cor Mars spontaan toe voor zijn 90e (!) verjaardag, precies op de dag van het concert. En aan het eind van de avond ontving Thoby Liefers van burgemeester Marleen Sanderse een Koninklijke onderscheiding voor zijn jarenlange en tomeloze inzet voor de CMH. Liefers, door de burgemeester met ‘beste meneer Liefers, lieve Thoby’, aangesproken, werd benoemd tot lid in de Orde van Oranje Nassau. De voorzitter van de CMH bedankte Liefers ervoor dat hij de grote ontwikkeling van het jubilerende orkest had gestut. Liefers toonde zich een echte orkestman door tenslotte zijn mede-orkestleden te bedanken, want ‘dit had ik nooit kunnen doen als het niet door jullie mogelijk gemaakt was’.
Het vervolg van de tentoonstelling
De getoonde schilderijen zijn gemaakt tijdens de door de CMH georganiseerde schilderworkshops. Cathelijn Veltkamp, een van de organisatoren: ‘Mensen werden begeleid door professionele kunstenaars. Er waren twaalf verschillende workshops met plek voor ruim 100 mensen. Elke workshop was een deel uit het muziekstuk De Schilderijententoonstelling.’ Bruno Barat koos vervolgens een aantal van de schilderijen uit voor een kleine tentoonstelling in het Stadhuis.